In de afgelopen eeuwen was ouder worden dan 90 een zeldzaamheid. Over de fontein der jeugd bestaan er vele verhalen, doorgegeven doorheen de generaties, die onze grootouders vertelden en nu zelfs nog meer door Hollywood. In wetenschappelijke kringen, ondernamen talloze visionairen expedities op zoek naar de bron van het eeuwige leven.
Vandaag de dag is longevity of ‘het lange leven’ meer en meer een waarschijnlijkheid. Het geheim? We kunnen het niet met zekerheid zeggen, maar overal op onze planeet zijn er regio’s waar lang en gezond leven de norm blijkt te zijn. Deze plekken staan bekend als “blue zones” en zijn intensief bestudeerd sinds hun ontdekking. Auteur Dan Buettner, met de hulp van National Geographic Society, ontdekte 5 blue zones op grond van opmerkelijke data. Buettner lokaliseerde plaatsen met een ongebruikelijk hoog aantal honderdjarigen en groepen van oudere mensen die nog nooit enige symptomen van gezondheidsproblemen hadden vertoond, zoals: hart ziekten, obesitas of kanker. De wetenschappelijke wereld breken hun hoofd over hoe en waarom deze blue zones bestaan.
Buettner heeft echter een paar gelijkenissen in gewoontes geïdentificeerd tussen de regio’s, ondanks dat er compleet verschillende culturen heersen en ze duizenden kilometers van elkaar wonen. Deze ontdekkingen, samen met hun unieke eigenschappen, helpt ons mogelijk om langer te leven.
ICARIA, GRIEKENLAND
Dit eiland in de Egeïsche Zee werd genoemd naar Icarus, de mythologische man die te dicht bij de zon vloog en van wie werd aangenomen dat hij in de buurt was omgekomen. In tegenstelling tot hun etymologische voorvader, staan de Ikariërs bekend om hun lange en gezonde levens. Niet alleen kent het eiland enkele van de laagste percentages van sterfte op middelbare leeftijd en dementie, het percentage hart- en vaatziekten benadert bijna de helft van de nummers in de gehele westerse samenleving is.
Wetenschappelijk onderzoek brengt deze onwaarschijnlijke cijfers in verband met het Mediterraans dieet dat de eilandbewoners hebben aangenomen. Van oudsher bestaat hun keuken voornamelijk uit (gegrilde) groenten, verse vis, olijfolie en andere gezonde vetten. Zuivel en verwerkt vlees komen minder voor in hun dagelijkse routine.
Verder is erop gewezen dat het er niet alleen om gaat wat je eet, maar ook met wie je het eet. Volgens de oude Griekse gewoonten zijn familie en gemeenschap altijd heel belangrijk geweest. Deze hechte relaties lijken een grote invloed te hebben op de levensverwachting in Icaria. Het eten op tafel mag dan belangrijk zijn, maar dat geldt ook voor de mensen eromheen.
Met meer dan 30% van de inwoners die de 90 halen, is Icaria echt het eiland waar mensen vergeten dood te gaan.
OKINAWA, JAPAN
De eilanden aan de zuidkant van Japan stonden altijd al bekend om hun lange levensduur en worden zelfs het land van de onsterfelijken genoemd. Okinawa is het grootste eiland van deze subtropische archipel en de thuisbasis van de langstlevende vrouwen ter wereld, met de hoogste concentratie van 100-jarigen op de planeet.
Daar zijn verschillende redenen voor. Zo zijn er bijvoorbeeld aanzienlijk minder gevallen van borstkanker op het eiland dan elders in Japan. Een belangrijke factor is ook het dagelijkse dieet van de Okinawanen. Met voedingsmiddelen als tofu, zoete aardappelen, goya, zeewier en otani watari (een varenachtig kruid) verminderen ze ontstekingen en oxidatie, wat leidt tot een gezonder en langer leven.
Daarnaast onderhouden de inwoners van Okinawa actieve sociale banden door middel van zogenaamde moai. Dit zijn vriendengroepen die al vroeg in de kindertijd ontstaan en gedurende de volwassenheid worden onderhouden. Zij zorgen voor de nodige emotionele steun, sociale verbondenheid en soms zelfs geldelijke steun aan hun leden. Dit helpt een sterk gevoel van doelgerichtheid te creëren, ook wel "ikigai" genoemd, en geeft het gevoel deel uit te maken van een bloeiende gemeenschap. Voor het Hawaï van Japan is er geen grotere eer dan teruggeven.
OGLIASTRA, SARDINIE
Een ander opmerkelijk gebied ligt in de onherbergzame hooglanden van Sardinië. In feite was dit het eerste gebied dat de moeite om te vermelden waard was, vanwege het hoge aantal honderdjarige mannen die er woonden. Tijdens hun onderzoek op het Italiaanse eiland ontdekten onderzoekers een zeldzame genetische eigenaardigheid die verband houdt met een ongekende levensduur. Door de culturele en geografische isolatie en de traditionele levensomstandigheden zijn de genen van de bewoners onverdund gebleven.
Deze Sardiniërs vissen, jagen en oogsten nog steeds het voedsel dat ze eten: allemaal fysieke activiteiten die ze hun hele leven blijven doen. Vanwege het bergachtige terrein zijn lopen en fietsen de belangrijkste vormen van vervoer, wat bijdraagt aan een gezonde en actieve levensstijl.
Terwijl in onze streken volle granen en zuivelproducten vaak als problematisch worden beschouwd, vormen zij op Sardinië de belangrijkste voedingsgroepen. Ze zijn echter minder bewerkt, rijk aan gezonde bacteriën, zoals lactobacillus en worden ongetwijfeld met zorg behandeld.
LOMA LINDA, CALIFORNIE
Het is misschien moeilijk te geloven voor velen, maar er bestaat ook een blauwe zone in de Verenigde Staten. Loma Linda, Californië is een kleine gemeenschap met de hoogste concentratie Zevende-dag Adventisten. Over het algemeen leven zij een decennium langer dan de gemiddelde Amerikaanse burger.
Als onderdeel van hun interpretatie van het christendom zien zij af van de consumptie van vlees, alcohol en cafeïne, maar houden zij vast aan een bijbels dieet van granen, fruit, groenten en noten.
Naast de voor de hand liggende dieetverplichtingen versterkt hun geloof ook het gevoel van doelgerichtheid en verbondenheid dat men ook in Okinawa aantreft. De sociale interacties in een toegewijde gemeenschap en een sterke spirituele band lijken een grote bijdrage te leveren aan de lange levensduur van de mensen in Loma Linda.
NICOYA, COSTA RICA
Dit ongerepte paradijs in Midden-Amerika staat op de bucketlist van elke natuurliefhebber, wandelaar, avonturier, liefhebber van wilde dieren en dromer. De ongelooflijke levensverwachting van de plaatselijke bevolking, met het laagste sterftecijfer op middelbare leeftijd en de op één na hoogste concentratie van mannelijke honderdjarigen, is er één waar dromen van gemaakt zijn.
In tegenstelling tot veel andere blauwe zones, is een gezond dieet niet de belangrijkste factor bij het bestuderen van de inwoners van Nicoya. Hun plan de vida, hun reden om te leven, is dat wel. Dit is waarschijnlijk de reden waarom ze vaak worden bestempeld als de gelukkigste blauwe zone ter wereld. Hun geheim? Diepgaande sociale netwerken, een sterk geloof en regelmatige, laag-intensieve fysieke activiteit. Deze gewoonten houden hen niet alleen gelukkig en vrij van ziekten, maar ook scherp tot het einde.
Eén dieetaspect dat anders is: Costa Ricaanse maïs tortilla's. Deze zijn rijk aan B3 of niacine, dat in verband wordt gebracht met een laag cholesterolgehalte en de cognitieve functies stimuleert. Onderzoekers ontdekten zelfs dat de Nicolezen veel meer telomeren hebben, die op hun beurt in verband worden gebracht met een langere levensduur.
Het is vrij duidelijk dat we de verklaringen voor de uitzonderlijke levensduur van de Blue Zones niet kunnen beperken tot één magische formule. In elk van deze gebieden is er een mix van factoren die bijdragen tot een gezonder en langer leven. Sommige hiervan zijn gebruikelijk, andere zijn uniek voor elke cultuur. Hoewel het waarschijnlijk niet zo opwindend is als het vinden van de Fontein van de Jeugd, zijn er ongetwijfeld veel manieren waarop we ilessen uit de levenswijze van deze opmerkelijke mensen kunnen putten.